Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z uszkodzeniem ACL. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Uszkodzenie ACL (więzadła krzyża przedniego)
Budowa stawu kolanowego zawiera wiele różnorodnych struktur, poprawiających jego mechanikę. Obok łąkotek bocznej i przyśrodkowej, które umożliwiają lepsze dopasowanie się kłykci kości udowej do niezbyty wgłębionych kłykci kości piszczelowej, występują w nim liczne więzadła zewnętrzne i wewnętrzne. Do najważniejszych stabilizatorów należą więzadło krzyżowe przednie (ACL) i więzadło krzyżowe tylne (PCL).
Pierwsze z nich jest o wiele słabsze od drugiego, dlatego jego urazy są tak częste. Więzadło krzyżowe przednie biegnie od wewnętrznej powierzchni kłykcia bocznego kości piszczelowej, a następnie skręcając się do 90 stopni, znajduje swój końcowy przyczep w polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej.
Składa się z dwóch pęczków i przeciętnie ma 5 mm grubości oraz mierzy od 3,7 do 4,2 cm długości. Jest biernym stabilizatorem stawu kolanowego. Pęczek tylno-boczny napina się podczas wyprostu stawu kolanowego, przeciwdziałając nadmiernemu przeprostowi, jednoczenie zwiększając w tym ruchu komponentę ślizgu w stosunku do toczenia.
Wraz ze zgięciem pęczek tylno-boczny zaczyna się rozluźniać, a napina się pęczek przednio-przyśrodkowy, ograniczając w ten sposób przednie przemieszczenie piszczeli w stosunku do kości udowej. Dodatkowo ACL jest bogato unerwiony w proprioceptory, które spełniają rolę czujnika dostarczającego do mózgu informacji na temat pozycji, ruchu i sile działającej na staw kolanowy. Czujniki te pozwalają poprzez prawidłową kontrolę mięśni dookoła stawu kolanowego na właściwą aktywną stabilizację i prawidłowe funkcjonowanie stawu podczas czynności dnia codziennego i aktywności sportowych. W przypadku uszkodzenia ACL następuje upośledzenie tego mechanizmu. Poprawna operacja i właściwa rehabilitacja są w stanie przywrócić utracony ww. mechanizm.
Uszkodzenie ACL – etiologia
Jedna na tysiąc siedemset pięćdziesiąt osób prowadzących aktywny tryb życia doznaje uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego. Uraz najczęściej dotyczy kobiet w przedziale wiekowym 16-45 lat. Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego skutkuje uczuciem niestabilności stawu („uciekanie kolana”) podczas gwałtownych zwrotów lub zwykłego chodzenia. Zwiększa to ryzyko innych urazów i prowadzi do degeneracji chrząstki stawowej. W celu poprawy biomechaniki stawu kolanowego zaleca się rekonstrukcję ACL, a właściwa rehabilitacja po operacji ma tu nieocenioną rolę.
Do zerwania omawianego więzadła dochodzi w wyniku zadziałania siły bezpośrednio na staw kolanowy, m.in. w przypadku uderzenia, upadku, lub przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu. Najczęściej dzieje się to w mechanizmie przeprostnym lub rotacyjnym. Mechanizm rotacyjny zachodzi, gdy stopa zostaje ustabilizowana na podłożu, a udo i tułów skręcają się wewnętrznie na zgiętym stawie kolanowym. W mechanizmie przeprostnym dochodzi do zadziałania siły na staw od przodu do tyłu. Uszkodzeniu ACL bardzo często towarzyszy uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej i/lub uszkodzenie więzadła pobocznego piszczelowego (MCL), lub znacznie rzadziej więzadła pobocznego strzałkowego (LCL).
Osoby w grupie zwiększonego ryzyka w zakresie uszkodzenia ACL to:
- osoby z nadmierną ruchomością rotacyjną stawu kolanowego,
- osoby ze zwiększoną koślawością stawu kolanowego (również w wyniku dysproporcji siły mięśni prostujących staw kolanowy względem mięśni zginających staw kolanowy),
- osoby ze zwiększonym przeprostem stawu kolanowego,
- osoby z zaburzeniem propriocepcji i kontroli motorycznej,
- osoby popełniające błędy treningowe,
- osoby trenujące określone dyscypliny sportowe.
Objawami zerwania ACL są:
- ból w momencie urazu,
- często słyszalny trzask w momencie urazu,
- poczucie niestabilności stawu po urazie,
- obszerny obrzęk i krwiak.
Uszkodzenie ACL – postępowanie
W ostrej fazie pourazowej stosuje się metodę PRICE (zapobieganie następstwom urazu, odpoczynek, ochładzanie, opatrunek uciskowy i unoszenie kończyny), farmakoterapię.
Można obciążać kończynę, ale tylko do granicy bólu.
U pacjentów w wieku podeszłym można zastosować leczenie zachowawcze oparte na wzmacnianiu stabilizatorów czynnych, jednak w przypadku osób młodszych oraz aktywnych fizycznie zaleca się rekonstrukcję więzadła w celu uniknięcia uszkodzenia uszkodzeń chrząstki stawowej.
Po operacji pacjent powinien przejść półroczny proces rehabilitacji celem szybkiego powrotu do codziennego funkcjonowania, pracy i aktywności sportowej.
ACL może ulec nie tylko zerwaniu, ale również trwałemu rozciągnięciu, co skutkuje przewlekłym lub nawrotowym podwichnięciem piszczeli. W konsekwencji mogą rozwinąć się niewydolność mięśnia czworogłowego uda, obrzęki stawu i wtórne zmiany zwyrodnieniowe. W takim przypadku przede wszystkim zaleca się rehabilitację, jeśli ta nie przyniesie oczekiwanego rezultatu wówczas należy dokonać rekonstrukcji ACL i przeprowadzić ponownie rehabilitację.
Jak może pomóc Masaż Tkanek Głębokich
Porady dla Twoich pacjentów
Ile zrasta się ACL
ACL, czyli ligament rzepki, nie jest w stanie samodzielnie wzrastać. Ligamenty są tkankami łącznymi, które pełnią funkcję stabilizacji i kontroli ruchów w stawach. Są twarde i elastyczne, ale nie posiadają zdolności samoregeneracji.
Jeśli dojdzie do uszkodzenia ACL, może to wymagać interwencji chirurgicznej, aby przywrócić jego funkcjonalność. W niektórych przypadkach można również przeprowadzić terapię fizyczną, aby wzmocnić mięśnie wokół stawu i zapobiec dalszym uszkodzeniom.
Czy można chodzić z zerwanym więzadłem krzyżowym
Zerwanie więzadła krzyżowego może być poważnym urazem, który może wprowadzić znaczne ograniczenia w ruchomości i funkcjonowaniu. Zazwyczaj lekarz zaleca unikanie aktywności, które mogą nasilać ból i powodować dodatkowe uszkodzenia. W niektórych przypadkach może być konieczna fizjoterapia i operacja, aby przywrócić pełną funkcjonalność stawu. Dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem i zastosować się do jego zaleceń.