Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z ganglionem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Zespół górnego otworu klatki piersiowej (Thoracic outlet syndrome / TOS)
Klatka piersiowa od góry rozpoczyna się tak zwanym górnym otworem klatki piersiowej, a kończy na ostatnim kręgu piersiowym dolnym otworem klatki piersiowej, który zamykany jest przez najważniejszy mięsień oddechowy, czyli przeponę. Górny otwór ogranicza pierwszy kręg piersiowy, pierwsze żebra oraz górny brzeg mostka. Jest miejscem, przez które przebiega wiele ważnych struktur takich jak tchawica, przełyk, osklepek płuc, naczynia nerwy.
Niestety umiejscowienie tak delikatnych struktur w pobliżu ograniczeń kostnych oraz mięśni rozpoczynających się na nich, zwiększa ryzyko ich kompresji, jeżeli dojdzie do zaburzeń strukturalnych na skutek urazu lub wad rozwojowych. Taki stan chorobowy nazywany jest zespołem górnego otworu klatki piersiowej (Thoracic outlet syndrome / TOS).
Dolegliwość tą można rozpatrywać na trzech różnych poziomach:
- Naczynia krwionośne mogą być kompresowane przez napinające się lub mocno naciągnięte mięśnie pochyłe
- Splot barkowy może być podobnie jak naczynie kompresowany,
- Wszystkie powyższe struktury mogą mechanicznie być kompresowane pomiędzy obojczykiem i pierwszym żebrem.
W większości przypadków trzecia opisana forma to następstwa urazów.
Zespół górnego otworu klatki piersiowej – przyczyny
Wrodzone:
- żebro szyjne,
- niedorozwoje I. żebra,
- anomalie wyrostka poprzecznego,
- wyrośla kostne
- anomalie mięśniowe i więzadłowe,
- nieprawidłowości przyczepu mięśni pochyłych.
Nabyte:
- nieprawidłowe wygojenie obojczyka po złamaniu,
- złamania żeber,
- wyprostne urazy odcinka szyjnego kręgosłupa,
- bliznowacenie mięśni i więzadeł po urazach,
- zła postawa ciała i związane z tym przeciążenia struktur mięśniowych,
- przerost mięśni pochyłych,
- zmniejszenie napięcia mięśnia czworobocznego, mięśnia dźwigacza łopatki i mięśni równoległobocznych
- skrócenie mięśni pochyłych przednich i piersiowych.
Jak można zauważyć zarówno struktury kostne jak i mięśnie mogą przyczyniać się do powstawania TOS. W większości przypadków jest on wywołany uciskiem na nerwy, a w mniejszym stopniu na tętnicę i żyłę podobojczykową. Częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, a wiek zapadalności na to schorzenie jest bardzo zróżnicowany, gdyż obejmuje zakres od 20. do 50. roku życia.
Zespół TOS – objawy
Objawy zespołu górnego otworu klatki piersiowej zależą od tego, jaka ze struktur została uwięźnięta. Jeśli doszło do ucisku nerwu pacjent będzie skarżył się na parestezje i ból, które mogą promieniować w okolicę szyi lub całej kończyny górnej. W badaniu będzie również zauważalna osłabienie siły mięśniowej, a nasilenie dolegliwości będzie widoczne szczególnie podczas wykonywania ruchu odwodzenia i zginania kończyny górnej. Możliwe jest również występowanie bólów głowy.
Jeżeli zostanie uciśnięte naczynie skóra kończyny po tej stronie będzie blada, chłodniejsza, możliwy jest objaw Raynauda, który daje charakterystyczne zblednięcie dystalnych części palców, z czym będzie również związana nietolerancja na zimno. Jeśli dojdzie do ucisku żyły możliwe jest również tworzenie się obrzęków, a pacjent będzie zgłaszał uczucie ciężkości kończyny. W rzadkich przypadkach może dochodzić do martwicy dystalnych części kończyn czy zespołu Pageta.
W badaniu przedmiotowym możliwe jest rozpoznanie zespołu górnego otworu klatki piersiowej, dzięki specyficznym testom:
Test uniesionych kończyn – pacjent odwodzi kończyny górne do 90 stopni, wykonuje zgięcie w stawach łokciowych i rotację zewnętrzną kończyn. Jeżeli w przeciągu kilkudziesięciu sekund zgłosi objawy test uznaje się za dodatni.
Test Adsona – pacjent wykonuje skręt głowy w kierunku badanej kończyny i stara się dotknąć uchem barku, a terapeuta w trakcie całego testu bada tętno na tętnicy promieniowej. Jego zanik podczas wykonania ruchu wskazuje na TOS.
Zespół TOS – postępowanie
Postępowanie terapeutyczne polega na:
- przywróceniu równowagi napięcia tkanek miękkich przez m.in. opracowanie mięśni pochyłych,
- odtworzeniu prawidłowego ruchu obojczyka oraz właściwego ruchu górnej części klatki piersiowej,
- nauka prawidłowego ustawiania i kontroli łopatki,
- wzmacnianie mięśnia dźwigacza łopatki, mostkowo- obojczykowo- sutkowatego, górnej części mięśnia czworobocznego,
- rozciąganie mięśni piersiowych, dolnej części mięśnia czworobocznego, mięśni pochyłych,
- kinesiotaping, który ułatwia kontrolę prawidłowej postawy.
W postępowaniu terapeutycznym ważna jest edukacja pacjenta w zakresie ergonomii stosowanej w pracy i czynnościach dnia codziennego oraz wykonywanie ćwiczeń w domu.
Jeżeli leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, lub pacjent boryka się z dużymi problemami ze strony układu nerwowego konieczne jest leczenie operacyjne, polegające na częściowych wycięciu lub przecięciu mięśni pochyłych, usunięciu I. żebra lub żebra szyjnego.
Być może zainteresuje Cię podobny artykuł o bólach klatki piersiowej i piersi