Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z zamrożonym barkiem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Zamrożony bark (zarostowe zapalenie torebki stawowej)
Jak wiadomo długotrwałe unieruchomienie wpływa negatywnie na cały organizm w tym na układ ruchu, ponieważ może prowadzić początkowo do zmian funkcjonalnych, a jeżeli proces ten przedłuża się – powstają zmiany strukturalne. Tak też dzieje się w przypadku struktur otaczających staw ramienny, który stabilizowany jest dobrze rozbudowanym aparatem więzadłowo- torebkowym.
Pacjenci cierpiący na zarostowe zapalenie torebki stawowej stawu ramiennego doznają bolesnego ograniczenia zarówno czynnych, jak i biernych ruchów w stawie we wszystkich płaszczyznach lub całkowitej utraty ruchów w tym stawie. Schorzenie to występuje najczęściej u ludzi w wieku między 40 a 60 rokiem życia, częściej u kobiet. Wystąpienie „idiopatycznego” barku zamrożonego wiązano z przeciągającym się unieruchomieniem, względnie niewielkim urazem (np.: nadwyrężeniem lub stłuczeniem) i z urazem operacyjnym, zwłaszcza po operacjach sutka lub ściany klatki piersiowej. Dlatego tak ważne jest szybkie uruchomienie pacjenta po przeprowadzonym zabiegu operacyjnym, aby unikać negatywnego wpływu bezczynności na struktury układu ruchu.
Zarostowe zapalnie torebki ma również związek z takimi chorobami wewnętrznymi jak: cukrzyca, nadczynność tarczycy, choroba niedokrwienna serca, zapalnie stawów, spondyloza szyjna. Najważniejsze jest skojarzenie tego stanu z insulinozależną cukrzycą. Zmiany obustronne występują u około 10% pacjentów.
Zamrożony bark – przebieg
W przebiegu zarostowego zapalenia torebki można wyróżnić 3 klasyczne okresy:
- faza zamrażania – 3-6 miesięcy,
- faza postępującego sztywnienia 3-18 miesięcy,
- faza cofania się dolegliwości „topnienia” 3-6 miesięcy
Okres pierwszy stanowi fazę „zamarzania”.
Ból zwykle nasila się nocą i podczas ruchów, może mu towarzyszyć uczucie dyskomfortu promieniującego wzdłuż ramienia. Często pacjent ma trudności z przypomnieniem jakiegoś konkretnego urazu. Z czasem dolegliwości narastają i pozostaje coraz mniej pozycji ramienia, które są bez bólowe. Większość pacjentów ustawia ramię w przywiedzeniu i rotacji wewnętrznej. Ustawienie takie odpowiada neutralnej pozycji izometrycznej, zapewniającej poluzowanie napięcia zapalnie zmienionej torebki stawu ramiennego, mięśnia dwugłowego ramienia i stożka rotatorów. Niestety wielu pacjentów z tym schorzeniem leczonych jest unieruchomieniem, co tylko nasila proces „zamarzania”.
Drugi okres obejmuje fazę postępującego sztywnienia.
W tym czasie na ogół słabnie ból spoczynkowy, a pacjent ma ograniczenie ruchomości we wszystkich płaszczyznach. Prowadzi to do poważnego upośledzenia codziennych czynności (pacjent nie może sięgnąć do tylnej kieszeni spodni, pacjentki nie mogą zapiąć biustonosza). Wszystkie czynności wywołują ostry dyskomfort wskutek ograniczeń, jakie stawia ciasna torebka stawowa. Częstym zjawiskiem jest ból występujący w nocy, który nie poddaje się lekom przeciwbólowym ani innym metoda terapeutycznym.
Okresem końcowym jest cofanie się dolegliwości, czyli faza „topnienia”.
W tym okresie następuje powolne odzyskiwanie ruchomości. Dynamiczne leczenie fizjoterapeutyczne, manipulacje lub uwolnienie operacyjne mogą przyspieszyć powrót do zdrowia i przeprowadzić pacjenta z okresu zamrożenia do okresu topnienia, pod warunkiem, że pacjent codziennie będzie dbał o zakresy ruchów w stawie.
Rozpoznanie zarostowego zapalenia torebki stawowej umożliwia dokładnie zebrany wywiad i badanie fizykalne. Ogólnie stwierdza się globalną utratę czynnych i biernych ruchów ramienia. Cechą charakterystyczna jest brak biernej rotacji zewnętrznej (ułatwia to odróżnienie tego schorzenia od dolegliwości w stożku rotatorów) i ułożenie ramienia przy tułowiu.
Rozpoznanie barku zamrożonego potwierdza brak zmian radiologicznych. Tylne zwichnięcie stawu ramiennego także powoduje zniknięcie rotacji zewnętrznej i odwodzenia, ale boczne zdjęcie rtg ujawni przemieszczenie głowy kości ramiennej.
Zamrożony bark – leczenie
Wstępne leczenie powinno obejmować program dynamicznej fizjoterapii, która ma wspomóc powrót mobilności stawu ramiennego. We wczesnej, bolesnej fazie „zamrażania” ból można łagodzić lekami przeciwzapalnymi lub rozważnym stosowaniem wstrzyknięć kortykosteroidu do stawu ramiennego.
Głównym celem przeprowadzanej terapii będzie odzyskanie pełnego, bezbolesnego zakresu ruchomości. Można wykorzystać do tego celu techniki z zakresu terapii manualnej takie jak trakcje i ślizgi stawowe, a także ćwiczenia, które będą zwiększały mobilność stawu.
Dodatkowo należy skupić się na mięśniach jednocześnie stosując ćwiczenia rozciągające oraz PIR, a także wzmacniać je w początkowym etapie stosując ćwiczenia izometryczne.
Zabieg operacyjny jest wskazany u pacjentów, u których nie dochodzi do poprawy po 3-miesięcznej zaawansowanej terapii, który polega na artroskopii stawu ramiennego. Po postępowaniu operacyjnych pacjent również musi poddać się rehabilitacji.
Prawdopodobnie zainteresuje Cię artykuł dotyczący konfliktu podbarkowego