Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z ganglionem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Uszkodzenie chrząstki stawowej – etiologia
Każda z powierzchni, tworzącej staw jest pokryta chrząstką stawową. W większości przypadków jest to chrząstka szklista, jednak niektóre z nich mogą posiadać chrząstkę włóknistą (np. staw mostkowo-obojczykowy). Cechą, która niestety przyczynia się do tego, że jej urazy kończą się zmianami zwyrodnieniowymi jest to, że nie posiada ona naczyń krwionośnych i nerwów, a więc jej regeneracja jest bardzo utrudniona.
W miejsce uszkodzenia często powstaje tak zwany regenerat chrzęstny, przypominający chrząstkę szklistą (chrząstka szklistopodobna), jednak znacznie częściej powstaje chrząstka włóknista. Niestety jej zamienniki są o wiele bardziej podatne na urazy i łatwiej ulegają uszkodzeniom.
Do urazów chrząstki stawowej może zachodzić w wyniku urazu bezpośredniego, w którym na staw działa duża siła, powodująca martwicę chondrocytów oraz degradację proteoglikanów i kolagenu. Taka sytuacja ma miejsce, np. przy mocnym uderzeniu w przednią powierzchnię stawu kolanowego, co prowadzi do urazu w stawie rzepkowo- udowym. Jest to tak zwane pierwotne uszkodzenie chrząstki.
Z wtórnym uszkodzeniem chrząstki mamy do czynienia gdy jedna powierzchnia stawowa zbyt mocno naciska na drugą lub gdy dojdzie do podwichnięcia albo zwichnięcia. Do zmiany obciążenia pomiędzy dwoma powierzchniami przyczyniają się takie czynniki jak:
- powtarzające się przeciążenia, które prowadzą do mikrourazów,
- zaburzenia osi kończyny,
- osłabienie siły mięśniowej,
- zaburzenia mechaniki stawów,
- uszkodzenia łąkotek w stawie kolanowym (powoduje nierównomierne rozmieszenie sił działających na ten staw),
- uszkodzenia więzadeł stawów,
- nadmierna masa ciała.
Z kolei podwichnięcia doprowadzają do uszkodzenia chrząstki stawowej na skutek uderzania jednej kości o drugą.
Uszkodzenia chrząstki zwykle dzieli się na IV stopnie:
- I stopień – spluszowacenie i zmiękczenie (obrzęk); uszkodzona zostaje warstwa powierzchowna,
- II stopień – pęknięcia i fragmentacja niepełnej grubości (szczeliny <1,25 mm); uszkodzenie sięga do warstwy pośredniej,
- III stopień – pęknięcia pełnej grubości (szczeliny >1,25 mm), sięgające do kości podchrzęstnej bez odsłonięcia kości,
- IV stopień – ubytki odsłaniające kość podchrzęstną.
Stopnie I i II leczone są zazwyczaj nieoperacyjnie natomiast stopnie III i IV zazwyczaj wymagają ingerencji operacyjnej.
Uszkodzenie chrząstki stawowej – objawy
Do objawów uszkodzenia chrząstki należą:
- ból,
- wysięk w stawie,
- ograniczenie funkcji stawu,
- obrzęk wywołany zapaleniem błony maziowej,
- odgłos trzeszczenia w trakcie ruchu,
- nasilenie się dolegliwości podczas aktywności, a ich ustąpienie w czasie wypoczynku.
Uszkodzenie chrząstki stawowej – diagnostyka i postępowanie
W celu diagnostyki wykonuje się badania obrazowe. W początkowym etapie choroby nie ma widocznych zmian w badaniu rentgenowskim, jednak w miarę rozwoju uszkodzenia mogą być widoczne zmiany zwyrodnieniowe. Jeżeli nie da się postawić pewnego rozpoznania w obrazie RTG, należy wykonać rezonans magnetyczny, który pozwala na ocenę nawet bardzo małych zmian w obrębie chrząstki stawowej.
Leczenie zachowawcze proponowane pacjentom, u których stwierdzono I lub II poziom uszkodzenia opiera się na rehabilitacji, farmakoterapii i zaopatrzeniu ortopedycznym.
Ważne jest uświadomienie pacjentowi, że chrząstka odżywia się dzięki ruchom w stawie, dlatego należy przerwać błędne koło bólowe (pacjent nie rusza się, ponieważ go boli, a to powoduje, że nie jest możliwa jej regeneracja).
Jeżeli doszło do bezpośredniego uszkodzenia chrząstki stawowej zastosowanie mają preparaty z siarczanu chondroityny czy kwasu hialuronowego, które prawdopodobnie mają wpływ na procesy naprawcze.
Leczenie operacyjne stosowane w III i IV stopniu uszkodzenia chrząstki ma zastosowanie, gdy metody zachowawcze nie przyniosły oczekiwanych efektów, stan ulega pogorszeniu lub występują wolne fragmenty chrząstki, lub kości w stawie.
Jedną z metod operacyjnych stosowanej w uszkodzeniach chrząstki stawowej jest jej regeneracja, dla której alternatywą jest endoprotezoplastyka. Wykonywane są również zabiegi rekonstrukcyjne, które polegają na zastosowaniu przeszczepu kostno-chrzęstnego lub tworzeniu mikrozłamań w celu pobudzenia procesów naprawczych.
Po zabiegu operacyjnym również konieczna jest rehabilitacja celem odtworzenia zakresu ruchu w stawie, siły mięśniowej i kontroli nerwowo-mięśniowej. Dobre efekty zauważane są podczas stosowania mechanicznej szyny do ciągłego biernego ruchu (CPM).
Bardzo ważna jest również edukacja pacjenta w zakresie profilaktyki przeciwurazowej i przeciążeniowej stawu oraz nakłonienie go do podjęcia aktywnego trybu życia, obniżenia masy ciała i prawidłowego odżywiania. Odpowiednio wcześnie podjęte działania profilaktyczne pomogą uniknąć operacji.