Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z uszkodzonymi łąkotkami. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Uszkodzenie łąkotek – etiologia
Powierzchnie stawu kolanowego zbudowane są z kłykci kości udowej oraz kłykci kości piszczelowej. Obie z nich są w swojej budowie dosyć płaskie, co daje dobrą stabilizację stawu w trakcie jego wyprostu. Jednak aby uzupełnić nierówne na całym swoim przebiegu powierzchnie, w stawie kolanowym znajdują się łąkotki.
W stawie kolanowym występują dwie łąkotki: przyśrodkowa i boczna. Mają one w przekroju poprzecznym kształt litery “C”. Są trójkątne, zbudowane ze zbitej, nieunaczynionej tkanki włóknistej. Zakończenia łąkotek (rogi) są przytwierdzone do górnej powierzchni stawowej kości piszczelowej. Róg tylny łąkotki bocznej ma dodatkowy przyczep do kości udowej. Natomiast rogi przednie obu łąkotek są luźno połączone ze sobą. Wklęsły brzeg każdej łąkotki zostaje wolny, brzeg wklęsły łąkotki bocznej jest połączony z kością piszczelową za pomocą więzadła wieńcowego, natomiast brzeg wklęsły łąkotki przyśrodkowej jest połączony z torebką stawową, jest zatem luźno połączony zarówno z kością piszczelową jak i udową.
Poza uzupełnieniem powierzchni stawowej odpowiadają za przenoszenie oraz rozkładanie obciążeń, propriocepcję, a także amortyzują wstrząsy wywierane podczas ruchu.
Podczas wyprostu w stawie kolanowym łąkotki przesuwają się do przodu po plateau piszczeli i ulegają stopniowemu ściśnięciu, dostosowując się do odmiennego kształtu kłykci kości piszczelowej i udowej, pomiędzy którymi się znajdują.
Do uszkodzenia łąkotek dochodzi najczęściej w wyniku mechanizmu urazu zgięciowo- rotacyjnego. Objawy towarzyszące uszkodzenia łąkotek to ból w szparze stawu, wysięki, przeskakiwanie, czasami niestabilność i blokowanie stawu kolanowego. U młodych dorosłych najczęściej dochodzi do uszkodzenia łąkotek podczas aktywności sportowych. Uwięziona łąkotka zazwyczaj rozdziera się podłużnie, a jej wolne fragmentu przesuwają się do wewnątrz stawu (tzw. uszkodzenie typu „rączki od wiadra”). Powoduje to ograniczenie pełnego wyprostu w stawie (blokowanie kolana). Jeśli staramy się wykonać wyprost kolana wtedy pojawia się ból i sprężynowanie (sprężysty opór).
W przypadku uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej brak wyprostu stawu może skutkować rozciągnięciem ACL lub jego zerwaniem.
Zmiany zwyrodnieniowe łąkotek związane z procesem starzenia się sprzyjają przerwaniom horyzontalnym łąkotek. Uszkodzenia te mogą pojawić się bez wyraźnej przyczyny urazowej i objawiają się ograniczoną bolesnością na wysokości szpary stawowej. W znacznej części przypadków objawy mogą ustąpić bez leczenia operacyjnego.
Inną przyczyną bólu łąkotkowego może być łąkotka tarczowata – nieprawidłowo wykształcony kształt łąkotki w okresie rozwojowym lub torbiele łąkotek. W obu przypadkach konieczny jest zabieg operacyjny celem usunięcia omawianych struktur.
Uszkodzenie łąkotek – testy
Podczas badania pacjent zgłosi dolegliwości bólowe, widoczny będzie obrzęk, wzmożona tkliwość ograniczenie zakresu ruchu wyprostu. Nie należy zapominać o wykonaniu testów diagnostycznych dla więzadeł stawu kolanowego (test szuflady przedniej, tylnej oraz testu Lachmana) oraz ogólnym badaniu postawy.
Testami specjalistycznymi, które możemy wykorzystać przy podejrzeniu uszkodzenia łąkotek są:
- test McMurraya, który polega na wykonywaniu rotacji zewnętrznej i wewnętrznej w stawie kolanowym z jednoczesnym wywieraniem ucisku (test uznaje się za dodatni, kiedy słyszalne są trzaski w kolanie),
- test Apleya, polegający również na wykonywaniu ruchów rotacyjnych w stawie kolanowym z uciskiem, jednak w tym przypadku test uznaje się za dodatni, jeżeli wystąpi ból w obrębie powierzchni bocznej lub przyśrodkowej stawu.
Z uwagi na specyficzne ukrwienie łąkotek, tylko strefy przytorebkowe mają możliwości regeneracji i te można leczyć zachowawczo.
Wszystkie pozostałe powinny zostać poddane interwencji chirurgicznej w celu przeciwdziałania zwyrodnieniom.
Uszkodzenie łąkotek – leczenie
Lecząc uszkodzoną łąkotkę lekarz stara się odtworzyć pełną funkcję mechaniczną stawu kolanowego, oraz zachować tak duża jej część jak to tylko możliwe, co zmniejsza szanse na powstanie wtórnej niestabilności i zmian zwyrodnieniowych.
W niektórych przypadkach podczas operacji lekarz usuwa tylko uszkodzony fragment łąkotki (np. „rączka od wiadra”) a w innych przypadkach konieczne jest usunięcie całej łąkotki.
Przy obwodowych uszkodzeniach zaleca się zszycie łąkotki lub odtworzenie przyczepu do torebki stawowej. Zabiegi przeprowadza się metodą artroskopową co pozwala na wczesną rehabilitację i szybki powrót do zdrowia.
Celem rehabilitacji jest odtworzenia zakresu ruchu stawu, siły mięśniowej i kontroli układu nerwowego nad stawem kolanowym. Dla rozluźnienia całej grupy mięśni uda i podudzia zaleca się stosowanie początkowo masaży tkanek powierzchownych, a następnie warstw tkankowych głębiej położonych.