Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z bliznami. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).

Blizna – charakterystyka i powstawanie

Blizna (łac. Cicatrix) zmiana skórna będąca najczęściej następstwem uszkodzenia skóry właściwej i zastąpieniem ubytku tkanką łączną włóknistą.
Gojenie ran jest procesem wykształconym w ciągu milionów lat rozwoju filogenetycznego człowieka. Żaden inny gatunek poza ludźmi nie ma zbliznowaceń. Jednak istotny jest fakt, że operacja przeprowadzona na dziecku w wieku płodowym nie powoduje wytworzenia się tkanki bliznowatej. Tworzenie się omawianej tkanki pierwotnie miało na celu szybką reakcję naprawczą w miejscu sączenia się krwi, aby uchronić człowieka przed drapieżnikami.

Tkanka bliznowata jest wynikiem urazu, operacji a także choroby. Ze względu na umiejscowienie blizny możemy podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne. Jest to proces dynamiczny reaktywujący szereg reakcji biologicznych.

Objawowe blizny mogą powodować ból, swędzenie, problem ze snem, lęk i depresję. Najbardziej uciążliwe są blizny przerostowe, kiedy to uczucie swędzenia jest najbardziej odczuwalne. Często zdarza się, że blizna zaczyna powodować objawy bólowe dopiero po długim czasie od urazu. Gojenie się ran możemy podzielić na 4 fazy:

• Faza zapalna (od chwili zranienia do około 24h)
• Ograniczona faza zapalna (około 7dni)
• Faza gojenia (1-6 tygodni)
• Przebudowa (6 tygodni-2 lata)

Faza zapalna charakteryzuje się brakiem wytrzymałości na mechaniczne rozciąganie, wymaga zachowania szczególnej higieny w dbałości o ranę. W fazie gojenia dochodzi do wykształcania się większej wytrzymałości, jednak w dalszym ciągu występuje chaotyczny układ fibroblastów i kolagenu. Faza przebudowy odpowiada za wyrównanie włókien zgodnie z ich pierwotnym ułożeniem.
Tkanka bliznowata w sposób niezwykle istotny potrafi zaburzyć homeostazę układu mięśniowego, szkieletowego a także nerwowego, limfatycznego, oddechowego czy rozrodczego.

Nie bez powodu uważa się, że blizna jest wrogiem powięzi. Co ciekawe tkanka bliznowata posiada jedynie 70% włókien adekwatnych dla nieuszkodzonej tkanki. Poza tym blizna posiada dodatni ładunek elektromagnetyczny, co wyróżnia ją na tle naszego ciała, które charakteryzuje się ładunkiem ujemnym. Jednak to nie jedyne cechy wyróżniające bliznę na tle innych tkanek. Tkanka ta nie zawiera pierwotnego barwnika skóry, dlatego właśnie jej odcień już zawsze będzie różnił się od koloru zdrowej skóry. Dodatkowo blizna nie zawiera mieszków włosowych i gruczołów łojowych.

Blizny zawsze są czerwone podczas fazy gojenia, kiedy zaczynają tworzyć się nowe komórki skóry. Ten proces może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od rozmiaru i głębokości blizny. Po upływie kilku miesięcy blizna powinna przyjąć barwę skóry wokół niej i stać się mniej widoczna. W niektórych przypadkach blizny mogą pozostać czerwone przez dłuższy czas lub nawet zawsze pozostawać czerwone, ale jest to rzadkie.

Blizna – terapia

Podczas planowania terapii należy wziąć pod uwagę przebieg linii Langera, jest to linia napięcia skóry. Odpowiada ona naturalnej orientacji włókien kolagenowych w skórze właściwej. Wytworzenie się blizny wzdłuż włókien Langera sprzyja regeneracji i zmniejsza ryzyko poszerzenia blizny.

Praca nad blizną to proces długoterminowy, ponieważ organizm jest w stanie wytwarzać tkankę bliznowatą do 18 miesięcy od powstania rany.
W czasie pracy zarówno długotrwałe unieruchomienie jak i zbyt gwałtowny ruch może doprowadzić do wydłużenia czasu gojenia się tkanki. Z tego względu Alastair McLoughlin w swoim wykładzie podczas Polish Fascia Symposium 2020 zatytułowanym “Blizna – jej wpływ na powięź i poza nią…”, preferuje subtelny bądź umiarkowany dotyk. Czas sesji terapeutycznej natomiast oscyluje między 7 a 15 minutami w zależności od wielkości blizny. Pozytywny wpływ czasu i jakości dotyku udowodnił w swoich badaniach. Do zbadania efektów wykorzystał badanie USG, celem było zwrócenie uwagi jak po 15 minutach terapii 12 kobiet po zabiegu cesarskim zmieni się głębokość blizny. Wynik był zdumiewający. Przy jednej z pacjentek początkowo blizna miała głębokość 18.42 mm, a po jednorazowej terapii 8,81 mm. W efekcie końcowym u wszystkich kobiet blizna zmniejszyła się łącznie o ponad 32%.

Blizny są w stanie generować ból, ma to związek z ograniczeniem przesuwalności tkanek, które są wynikiem urazu, przez co dochodzi do ucisku w okolicy obecnych naczyń krwionośnych, limfatycznych jak i nerwowych. Będzie to miało wpływ na podrażnienie komórek receptorowych, które wywołają bolesne odczucia, połączone z miejscową sztywnością jak i zmniejszeniem zakresu ruchomości. W celu pobudzenia cyrkulacji płynu limfatycznego i zmniejszenia obrzęku terapeuci często jako narzędzie pracy wykorzystują drenaż limfatyczny. Należy mieć na uwadze fakt, że wraz z zalegającym płynem zalegają komórki wytwarzające stan zapalny. Z tego względu istotne jest jak najszybciej to możliwe pozbycie się obrzęku.

W procesie tworzenia się blizny bierze udział szereg komórek, między innymi:

• Fasciacyty reagują poprzez pocieranie na produkcję kwasu hialuronowego, kolagenu jak i elastyny. W związku z tym terapeuta doprowadzi w ten sposób do zwiększenia ślizgu między tkankami, a co za tym idzie wpłynie to na zwiększenie zakresu ruchomości.
• Fibroblasty w miejscu uszkodzenia tworzy bliznę, jednak w stanach przewlekłego stanu zapalnego może dojść do nadmiernego zwiększenia ich ilości co spowoduje przykurcz i ponowne usztywnienie. Z tego względu tak ważne jest chłodzenie objętego urazem miejsca. W fazie gojenia fibroblasty są najbardziej aktywne.
• Miofibroblasty poza tym, że są w bliznach w dużej ilości występują w ścięgnach. Kompleks ten wykorzystuje aktynę, zamyka rany i przyśpiesza naprawę poprzez obkurczenie krawędzi rany i zbliżenie jej do siebie.

Jeżeli mamy nieprawidłową trakcję powięzi to zostają wprowadzone modyfikacje proprioceptywne i może to spowodować niewłaściwą aktywację włókien mięśniowych. Długotrwałe unieruchomienie spowodowane obawą przed rozejściem się blizny będzie skutkowało włóknieniem tkanek. Aby zapobiec wyżej wymienionym zaburzeniom ważna jest odpowiednio wcześnie wprowadzona mobilizacja.

Jak się okazuje blizny, które są z człowiekiem nawet długi okres czasu taki jak 50 lat są w stanie reagować na właściwy ucisk, prędkość i kąt opracowywania. W związku z tym warto w celu poprawy jakości życia zająć się nowszymi jak i starszymi bliznami.

,,The Role of Stem Cells During Scarless Skin Wound Healing” Michael Longaker, Peter Lorenz ,,Scar prevention and managament’’ J. Korean Med. Sci 2014
,,Funkcja powięzi i zastosowanie medyczne’’ Eds. D. Lesondak Angeli Maun Akey
,,Intrinsic and extrinsic Lymh Pumps’’ D. Zawieja

Jak może pomóc Masaż Tkanek Głębokich

Porady dla Twoich pacjentów

Czy po operacji blizna boli

To zależy od indywidualnych odczuć pacjenta i rodzaju operacji, jaka została wykonana. W niektórych przypadkach blizny po operacji mogą być bolesne lub swędzące, szczególnie w pierwszych tygodniach po zabiegu. W innych przypadkach blizny mogą być niemal nieodczuwalne. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem lub chirurgiem, jeśli blizny po operacji są bolesne lub powodują inne niepokojące objawy.

Czy blizny zostają na całe życie

Tak, blizny pozostają na całe życie. Są to trwałe zmiany skórne, które powstały w wyniku uszkodzenia skóry i jej procesu regeneracji. Blizny są nieodwracalne i nie można ich całkowicie usunąć, jednak można je spłycić i zminimalizować ich widoczność poprzez zabiegi medycyny estetycznej takie jak laserowe usuwanie blizn czy zabiegi z wykorzystaniem kwasu hialuronowego.

<4>Jak długo blizna jest czerwona
Blizny są czerwone przez kilka tygodni lub miesięcy po tym, jak powstały. Czerwona blizna jest oznaką, że blizna jest wciąż w procesie gojenia i że tkanka blizny jest aktywnie produkowana. Po pewnym czasie, gdy blizna osiągnie swój ostateczny kształt i będzie już zdrowa, zacznie blednąć i stanie się bardziej zbliżona do koloru skóry wokół niej. Czas trwania tego procesu jest różny dla różnych osób i zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj urazu, który spowodował powstanie blizny, oraz indywidualne cechy organizmu. W niektórych przypadkach blizny mogą być czerwone przez dłuższy czas lub nawet zawsze pozostać czerwone, ale jest to dość rzadkie. Jeśli masz jakieś obawy dotyczące swojej blizny, skonsultuj się z lekarzem.