Syndrom smagnięcia biczem

Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z syndromem smagnięcia biczem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Syndrom smagnięcia biczem (whiplash syndrome) to jedno z najczęstszych uszkodzeń szyjnego odcinka kręgosłupa, do którego dochodzi w wypadkach komunikacyjnych.

Uszkodzenia kręgosłupa zdarzają się rzadziej niż urazy kończyn czy czaszki, jednak niosą za sobą duże ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego, które może prowadzić do trwałej niepełnosprawności. Do najczęstszych przyczyn urazów kręgosłupa zalicza się wypadki komunikacyjne i upadki z wysokości, a niewielki odsetek spowodowany jest postrzałami, czy przez zadziałanie ostrego narzędzia.

Szczególnie tragiczne w skutkach mogą być uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa, do których dochodzi w mechanizmie nagłego odgięcia głowy ku tyłowi, a następnie jej gwałtownego zgięciem do przodu, zazwyczaj podczas wypadku samochodowego (uderzenie w tył pojazdu). Jest to tak zwany syndrom smagnięcia biczem (whiplash syndrome), a więc jego uraz zachodzi podczas złożonego ruchu (hiperfleksja-hiperekstensja). Niestety nawet zapięte pasy bezpieczeństwa nie uchronią przed tego typu wypadkami, ponieważ ustabilizowany tułów jeszcze bardziej wzmaga ruch głowy podczas uderzenia w pojazd. W tym przypadku zasadne będzie używanie odpowiednich zagłówków na wysokości potylicy. Uszkodzenie to może dotyczyć mięśni, ścięgien, krążków międzykręgowych oraz nerwów okolicy szyi.

Syndrom smagnięcia biczem – objawy i diagnostyka

Objawy syndromu to ból i sztywność szyi (karku) występujące natychmiast po wypadku lub w ciągu 24 godzin po urazie, zawroty głowy, ból głowy, nudności i wymioty. Obserwuje się również zmniejszony zakres ruchomości odcinka szyjnego. Dolegliwości bólowe mogą promieniować do barku, ramienia, przedramienia, a nawet ręki. Zwiększone jest również napięcie mięśni przykręgosłupowych, a w niektórych przypadkach możliwe są zaburzenia widzenia i słuchu.

W diagnostyce syndromu smagnięcia biczem (whiplash) ważne jest wykonanie badań obrazowych, które pozwolą wykrycie ewentualnych uszkodzeń elementów stabilizujących odcinek szyjny kręgosłupa, co może wiązać się z jego niestabilnością. Do tego posłużą zdjęcia radiologiczne, rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa. Jednak w większości przypadków brak jest uchwytnych zmian w przeprowadzonych badaniach obrazowych, co stanowi problem diagnostyczny. Rozpoznanie można postawić na podstawie zgłaszanych objawów przez pacjenta oraz okoliczności powstania urazu. Dodatkowo w badaniu palpacyjnym ujawniać się mięśniowo- powięziowe punkty spustowe.

Syndrom smagnięcia biczem – postępowanie

Częstym postępowaniem stosowanym w przypadku syndromu smagnięcia biczem jest stosowane unieruchomienie na okres nawet 6-8 tygodni. Ma to uzasadnienie w przypadku, gdy pacjent zgłasza bardzo duże nasilenie dolegliwości bólowych, jednak w większości przypadków doprowadza to do osłabienia mięśni karku, co będzie powodowało, że po zdjęciu usztywniającego kołnierza pacjent będzie skarżył się na jeszcze większy ból.

Dlatego w postępowaniu leczniczym unieruchomienie powinno stosować się tylko w skrajnych przypadkach, a jeżeli stan pacjenta na to pozwala to w pierwszej kolejności należy odzyskać możliwie jak najwięcej ruchomości odcinka szyjnego, a także dążyć do jak najszybszego powrotu do codziennej aktywności ruchowej. Dodatkowo jako cel stawia się rozluźnianie odruchowo napiętych mięśni, stosując techniki niewymagających współpracy pacjenta, gdyż ze względu na silny ból towarzyszący czynnej akcji mięśni, nie będą oni w stanie wykonywać zamierzonego ruchu.

W pierwszej kolejności można zastosować pozycyjne rozluźnianie, polegające na lokalizacji miejsca o wzmożonej wrażliwości i ustawieniu danej części ciała w pozycji, w której będzie możliwe zmniejszenie napięcia tkanek, utrzymując ją około półtorej minuty. Inną metodą, która pozwoli zmniejszyć napięcie mięśniowe jest terapia mięśniowo- powięziowych punktów spustowych, gdzie zastosowanie będzie miała kompresja ischemiczna, a także technika spray and stretch. Jako uzupełnienie terapii uszkodzeń szyjnego odcinka piersiowego znajdują zastosowanie zabiegi z zakresu fizykoterapii o działaniu przeciwbólowych i przeciwzapalnym, np. ultradźwięki czy pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, a także masaż i kinesiotaping, które odbarczają nadmiernie napięte tkanki.

W całej terapii należy dbać o prawidłowe ustawienie segmentów kręgosłupa oraz sprawdzić, czy ograniczenia sztywności nie przenoszą się w inne okolice ciała. Jeżeli objawy promieniują do innych odcinków kręgosłupa, można wykorzystać wspomniane wyżej techniki mające na celu rozluźnienie mięśni. Nieodzownym elementem każdej terapii jest edukacja pacjenta w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego oraz opracowany konspekt ćwiczeń, które powinien wykonywać w domu.

Do terapii w syndromie smagnięcia biczem (whiplash), należy podchodzić indywidualnie do każdego pacjenta i ostrożnie dobierać techniki z zakresu terapii manualnej oraz ćwiczenia, jakie wykonuje pacjent (szczególnie samodzielnie w domu), ponieważ niektóre z nich mogą nasilić dolegliwości.

Jak może pomóc Masaż Tkanek Głębokich

Porady dla Twoich pacjentów

Jak rozpoznać uraz kręgosłupa szyjnego

Uraz kręgosłupa szyjnego może być trudny do zdiagnozowania, ale niektóre objawy, które mogą wskazywać na uraz kręgosłupa szyjnego to:

• Ból szyi: Ból w okolicach kręgosłupa szyjnego jest częstym objawem urazu tej części kręgosłupa.
• Senność i zawroty głowy: Może to wynikać z uszkodzenia rdzenia kręgowego lub innych tkanek w okolicach kręgosłupa szyjnego.
• Trudności w mówieniu lub połykaniu: Uszkodzenie rdzenia kręgowego lub nerwów w okolicach kręgosłupa szyjnego może powodować problemy z mówieniem lub połykaniem.
• Osłabienie lub drętwienie kończyn: Uszkodzenie rdzenia kręgowego lub nerwów w okolicach kręgosłupa szyjnego może powodować osłabienie lub drętwienie kończyn.
• Trudności w utrzymaniu równowagi: Uszkodzenie kręgosłupa szyjnego może wpłynąć na zdolność utrzymania równowagi.

Jeśli podejrzewasz, że doznałeś urazu kręgosłupa szyjnego, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem, aby uzyskać odpowiednią diagnozę i leczenie. Lekarz może wykonać serię testów, w tym badanie rentgenowskie, rezonans magnetyczny lub tomografię komputerową, aby określić rodzaj i stopień urazu.

Jak rozluźnić kręgosłup szyjny

• Ćwiczenia rozciągające: Pozycja wyprostowana, powolne przechylanie głowy w lewo i w prawo, w lewo i w prawo, a następnie do tyłu i do przodu.
• Ćwiczenia relaksacyjne: Usiądź wygodnie i skup się na swoim oddechu. Powolne i głębokie oddychanie, aby rozluźnić mięśnie szyi i karku.
• Masaż: Użyj małej, gąbkowej piłeczki do masażu punktów znajdujących się na szyi, szczególnie w miejscach, w których czujesz napięcie.
• Medytacja: Skup się na swoim oddechu i pozwól, aby napięcie zniknęło. Zrelaksuj swoje myśli i skoncentruj się na oddychaniu.
• Stretching: Stretching to świetny sposób na rozluźnienie karku i szyi. Ułóż się na brzuchu i powoli podnoś głowę, a następnie opuść ją, nie przerywając oddychania.

Pamiętaj, aby nie przesadzać z intensywnością ćwiczeń i nie ryzykować kontuzji. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości.

W jakiej pozycji spać, gdy boli kręgosłup szyjny

Jeśli boli kręgosłup szyjny, najlepiej spać na twardym i płaskim materacu z poduszką, która utrzymuje głowę i szyję w naturalnej pozycji. Można też spróbować spać na plecach z poduszką pod łopatkami lub na boku z poduszką pod głową, która ustabilizuje kręgosłup szyjny. W każdym przypadku ważne jest, aby zachować naturalną krzywiznę kręgosłupa szyjnego i unikać pozycji, które mogą ją zaburzać. Warto też skonsultować się z lekarzem, aby uzyskać indywidualne zalecenia dotyczące pozycji do spania.