Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z ganglionem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Nerwiak Mortona – etiologia
Nerwiak Mortona jest to schorzenie o typie neuropatii, dotyczące nerwu palcowego wspólnego, które 10-krotnie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn.
Nasza stopa, choć w budowie niepozorna, jest starannie zabezpieczona przez mięśnie, więzadła, zawiera liczne stawy, opleciona została przez liczne naczynia krwionośne i nerwy. Dlatego ze względu na tak dużą ilość małych struktur łatwo jest którąś z nich uszkodzić.
Nerwiak Mortona jest ściśle związany z budową śródstopia. Pomiędzy każdą z kości śródstopia znajdują się niewielkie mięśnie krótkie stopy i nerwy. Trzecia przestrzeń międzypalcowa, znajdująca się między III a IV kością śródstopia, jest szczególnie podatna na czynniki, które będą drażniły zawarte w niej struktury. Wynika to z tego, że w tym miejscu nerw palcowy wspólny oddaje gałęzie boczne i przyśrodkowe dla nerwów podeszwowych. Powstałe na skutek rozgałęzienia zgrubienie łatwo ulega podrażnieniu podczas powtarzalnych ruchów, szczególnie gdy towarzyszy im również ucisk. Sama zmiana przeciążeniowa może również znajdować się w drugiej przestrzeni międzykostnej, jednak jest to o wiele rzadsze.
Dysfunkcja i dolegliwości z nią związane są spowodowane uszkodzeniem nerwu palcowego wspólnego, a dokładniej powstaniem okołonerwowego zwłóknienia z podrażnienia, któremu towarzyszy w przebiegu poprzeczne więzadło śródstopia. W rezultacie dochodzi do napięcia, drażnienia, a na końcu do uwięźnięcia nerwu przez więzadło. Tak powstaje neuropatia nerwu palcowego wspólnego zwana nerwiakiem Mortona.
Prawdopodobny mechanizm, który prowadzi do jego powstawania to przewlekły, stale powtarzający się przeprost stawu śródstopno-paliczkowego (MPT). Z tego wynika, wspomniane na początku artykułu, częstsze występowanie tego schorzenia u kobiet, gdyż takie ustawienie stopy wymuszane jest podczas noszenia butów na podwyższeniu. Do jego powstawania przyczyniać się może również zbyt ciasne obuwie, czy wady postawy.
Nerwiak Mortona – umiejscowienie bólu
Pacjenci z nerwiakiem Mortona jako główny objaw będą zgłaszali ból. Cechy charakterystyczne dolegliwości bólowych przy neuropatii nerwu palcowego wspólnego:
- występowanie na podeszwowej stronie stopy,
- promieniowanie do palca III i IV (w przypadku nerwiaka przestrzeni między palcowej promieniowanie do palca II i III),
- wywoływany w momencie mechanicznego ucisku osiowego na przestrzeń międzykostną lub przy ucisku od boku kości śródstopia,
- ustępuje po zdjęciu obuwia,
- ma charakter piekący.
Oprócz tego pacjent może odczuwać kurcze stopy, a ponieważ mamy do czynienia ze strukturą nerwową bardzo prawdopodobne są zaburzenia czucia. Poza tym częstym objawem jest pogrubienie palca III i IV na skutek wzrastania nerwiaka.
Nerwiak Mortona – badanie i diagnostyka
W trakcie badania pacjenta bierzemy pod uwagę mechanizm, w jakim prowokowane są dolegliwości bólowe. Dlatego w tym celu wykonujemy test diagnostyczny, polegający na ucisku przestrzeni międzykostnej palcem wskazującym i kciukiem, jednocześnie wykonując ruchy masujące. Jeżeli chory cierpi na nerwiaka Mortona, będzie zgłaszał podczas tego manewru ból, a terapeuta będzie w stanie wyczuć przeskakiwanie lub trzask co nazywane jest objawem Muldera.
Należy jednak brać pod uwagę to, że test diagnostyczny może wyjść dodatni mimo braku neuropatii. Taka sytuacja może mieć miejsce kiedy pacjent będzie nosił zbyt ciasne obuwie, po czym zostanie mu wykonany test. Dlatego niezbędna jest dokładna diagnostyka oraz powtórzenie kilka razy testu na objaw Muldera.
Konieczna jest również diagnostyka różnicowa z takimi schorzeniami jak osteofity (które mogą uciskać na nerw), płaskostopie, złamaniem marszowym czy zapaleniem kaletki.
Nerwiak Mortona – leczenie
Można podjąć próby leczenia zachowawczego poprzez stosowanie zabiegów z zakresu fizykoterapii, ograniczenia długotrwałego nacisku w pozycji stojącej, zastosowanie odpowiedniego obuwia i wkładek oraz wstrzyknięć miejscowych kortykosteroidów. Jeżeli wymienione formy leczenia nie przyniosą oczekiwanych skutków niezbędny jest zabieg resekcji nerwiaka.
Po zabiegu operacyjnym niezbędna jest rehabilitacja. W początkowym etapie należy układać wysoko kończynę i unikać jej obciążeń, wykorzystując kule przez pierwsze 2 tygodnie. Oprócz tego zastosowanie mają lekkie opatrunki uciskowe, terapia manualna oraz ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości.
Pożądany efekt terapeutyczny będzie możliwy tylko, gdy pacjent jest świadom problemu. Dlatego niezbędna jest edukacja pacjenta na temat dobieranego obuwia. Buty nie powinny krępować ruchów, szczególnie przodostopia, konieczne jest ich luźne wiązanie, zalecane są szerokie noski, a kobietą odradza się butów na wysokim obcasie.