Ból głowy należy do doświadczeń subiektywnych. Mechanizm doprowadzający do dolegliwości bólowych jak i same aspekty z tym związane są indywidualne.
Istnieje wiele bólów głowy o różnym pochodzeniu i objawach. Możemy wyróżnić bóle pierwotne jak i wtórne będące wynikiem stresu, zmęczenia, odwodnienia jak i choroby.
Ze względu na obszar bólu jak i charakter jego powstania możemy podzielić bóle głowy na poszczególne grupy. Szyjo-pochodny ból ma swoją przyczynę w zwiększonym tonusie mięśniowym, który często jest wywołany niepokojem jak i stresem pacjenta. A sam ból występuje zazwyczaj po obu stronach półkuli.
W czasach, kiedy człowiek był bardziej narażony na zagrożenie ze strony drapieżników, napięcie mięśnia czworobocznego grzbietu i elewacja barków pełniła funkcję ochronna dla wrażliwej i unaczynionej szyi. Teraz podobny mechanizm obserwujemy w sytuacjach konfliktowych.
Możemy wyróżnić także klasterowe bóle głowy, jest to charakterystyczny rodzaj bólu, który z reguły skupia się w okolicy brwi i oczu i ma tendencje do nawracania. Dyskomfort pochodzenia klasterowego jest wysoce spokrewniony z migrenami.
Dobrze znanym nam bólem głowy, jest ból kriogeniczny. Na pewno każdy z nas doskonale pamięta ten niezwykle krótki, ale intensywny dyskomfort spowodowany nagłym zjedzeniem lodów w upalny letni dzień.
Jednak szczególnym bólem głowy jest migrena. Jest to termin często nieświadomie nadużywany przez społeczeństwo. Silny ból głowy często jest powiązany z doświadczeniami wizualnymi, emocjonalnymi a także dźwiękowymi. Migreny wywołane są przez uraz, stres jak i zmiany hormonalne. Ból towarzyszący migrenom ma charakter uciskowy a nawet miażdżący.
Niestety kobiety są częściej narażone na migreny i znoszą je gorzej niż mężczyźni. Ma to związek z układem hormonalnym i obecnością estrogenu i progesteronu. Estrogen ma wpływ na uwrażliwienia pacjentki na doznania bólowe.
Wielu badaczy na przełomie lat próbowało wyjaśnić genezę migren. Przez długi czas popularny model zakładał, że migrena należy do naczyniowych bólów głowy, a sam ból był spowodowany rozszerzeniem naczyń i zbyt dużą ilością krwi w mózgu. Jednak w wyniku rozwoju badań i wykorzystaniu coraz to dokładniejszych narzędzi badacze doszli do wniosku, że rozszerzenie naczyń następuje na samym początku. Z tego względu ta teoria może pełnić jedynie funkcję objawową a nie przyczynową.
Obecnie mechanizm jest uważany za połączenie problemów neurologicznych i naczyniowych. Zdarza się, że dochodzi do samoistnej aktywacji synaps, które są odpowiedzialne za wykorzystanie sygnałów informacyjnych, które często doprowadzają do doznań bólowych. Fachowo to zjawisko nazywa się depresją korową. Za pomocą wizualizacji jest rzeczowo zobrazowane obszar rozszerzania się doznań bólowych podczas doświadczania migren. Z początku ból występuje w okolicy płata potylicznego a następnie ‘’pulsującym krokiem’’ będą sięgać coraz to dalszych płatów. Jak wiadomo płat potyliczny odpowiada za percepcje doznań wzrokowych. Z tego względu w efekcie migren często dochodzi do zaburzenia widzenia w skutek generowania własnych sygnałów przez płat potyliczny.
Ból migrenowy charakteryzuje się dyskomfortem zazwyczaj po jednej stronie.
Pacjenci cierpiący na migrenę charakteryzują się zwiększoną nadwrażliwością na światło czy dźwięk w stosunku do pacjentów o napięciowych bólach, czy też mięśniowo powięziowych. Ma to związek z pobudzeniami elektrycznymi mózgu, co może skutkować przeniesieniem fali depolaryzacji do jąder początkowych nerwu węchowego lub wzrokowego.
Migrenom zazwyczaj towarzyszą aury. Możemy wyróżnić aurę wzrokową, czuciową i językową.
Pacjenci często w opisie swoich doznań kierują się słowami, że czują jakby sam dźwięk jak i światło z dużą intensywnością docierało do samego mózgu i tam doprowadzało do skutków bólowych. Jednak jak się okazuje sama tkanka mózgowa nie odczuwa bólu. Wrażliwa jest otoczka naszego mózgu na którą składają się naczynia krwionośne, opony mózgowo rdzeniowe a także opona twarda. Skóra głowy jest szczególnym źródłem bólu rzutowanego. Jak się okazuje podczas migren dochodzi do drażnienia nerwu trójdzielnego, który unerwia oponę twardą. Nerw trójdzielny podczas ataku bólowego często ulega procesowi syntetyzacji, z tego względu pacjenci po ostrym epizodzie migrenowym mogą następnego dnia czuć się rozdrażnieni. W ostatnich latach jest coraz więcej twardych badań naukowych, które dowodzą, że migreny doprowadzają do trwałych zmian strukturalnych w mózgu.
Kierując się tymi informacjami podczas terapii pacjenta migrenowego warto nakierować naszą terapię manualną na czepiec ścięgnisty, rozcięgno czołowo potyliczne a także mięsień czołowy. Stymulacja i praca nad tymi obszarami polega na wykonywaniu ruchów podobnych do mycia głowy szamponem jak i zahaczaniu mięśnia czołowego opuszkami palców podczas czynnego ruchu pacjenta. Tego typu działanie ma na celu złagodzenie ogólnego ucisku w czaszce.
Okolica potylicy to istotny obszar w projekcji zaburzeń wzrokowych a także obecności bólów głowy. Mięśnie podpotyliczne są odpowiedzialne za priopriocepcje. Posiadają 36 wrzecionek mięśniowo nerwowych na gram tkanki mięśniowej, gdzie dla przykładu mięsień pośladkowy wielki posiada jedynie 0,7 wrzecionka na gram swojej masy. Z tego względu praca na tej strukturze jest w stanie przynieść znaczące efekty. Mięśnie podpotyliczne to małe mięśnie pełniące istotną funkcję stabilizacji i kontrolę ruchów głowy. Dodatkowo w okolicy omawianych mięśni znajdują się nerwy potyliczne odpowiedzialne za wywoływanie reakcji bólowych w tylnej części głowy.
Podczas pracy manualnej w przypadku migren warto wziąć pod uwagę staw skroniowo żuchwowy. Badania jasno potwierdzają zależność między obecnością migren a problemami dziedziny stomatologicznej.
Znakomity terapeuta Til Luchau podczas Polish Fascia Sympozjum opowiadał o pracy za pomocą uszu, co ma pośredni wpływ na przesunięcie kości skroniowej i odciążenie nerwu.
Równie rekomendowana przez niego techniką jest mechaniczne odciążenie kości ciemieniowych, a także praca mechaniczna na podniebieniu.
Doraźnie można pracować za pomocą lodu w okolicy potylicy, dodatkowo warto ograniczyć sytuację stresowe, które wpływają na zwiększenie poziomu kortyzolu.
W jednej z czterech faz migrenowych pojawia się senność i zmęczenie z tego względu na złagodzenie migren działa kofeina. Obserwuje się dużą korelację symptomów odczuwalnych w pierwszej fazie a podwzgórzem, które odpowiada za nasze emocje.
Pacjenci zazwyczaj cierpią na aury, nadwrażliwość lub odczucia mdłości. Sporadycznie zdarza się, żeby wszystkie z tych objawów współistnieją ze sobą.
Zdarza się, że mamy do czynienia z mieszanymi bólami głowy. W związku z tym w przypadku nawet migren warto zająć się rozluźnianiem mięśni okolic głowy i szyi w celu poprawy samopoczucia pacjenta.
Mając na uwadze bezpieczeństwo pacjenta przed wykonaniem terapii manualnych warto porozmawiać z pacjentem o poszerzenie diagnostyki o takie badania jak rezonans magnetyczny, czy tomograf komputerowy.
Migrena: współczesne kierunki leczenia, Polski przegląd neurologiczny 2008-12-16 Czubaszewski Ł. Pierwotne i wtórne bóle głowy 2020
Zgorzalewicz M. Patomechanizm migrenowych bólów głowy 2005
R.B. Lipton, MD; M.E. Bigal, Klasyfikacja samoistnych bólów głowy 2004
Surma S., Romańczyk M., Kawa – lekarstwo, używka, narkotyk 2020 Kozubski W., Rożniecki J., Migrena i bóle głowy VIA MEDICA
