Co znajdziesz w artykule?
Jako fizjoterapeuci, osteopaci i integratorzy strukturalni z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem klinicznym, praktycznie każdego dnia pracujemy z bruksizmem. W poniższym artykule przedstawiamy jedynie wycinek naszej wiedzy. W o wiele szerszym zakresie (diagnostyka oraz klinika) zajmujemy się tym tematem podczas naszego kursu Masażu Tkanek Głębokich, do którego serdecznie zachęcamy wszystkich terapeutów (również studentów).
Bruksizm jako dysfunkcja – czym się przejawia?
Bruksizm to nic innego jak szkodliwa reakcja motoryczna żuchwy. Dysfunkcja ta przejawia się zgrzytaniem zębami, a także zaciskaniem ich z dużą siłą. Czynności te inicjowane są zazwyczaj podświadomie. Cierpi z tego powodu około 8-10% społeczeństwa. Bruksizm ma podłoże emocjonalne w związku z tym zdecydowanie częściej występuje w krajach wysokorozwiniętych. W pewnym stopniu możemy stwierdzić, że jest to choroba cywilizacyjna. W związku z narastającymi czynnikami stresogennymi coraz więcej młodych osób przejawia podobne dysfunkcje. Choroba ta posiada predyspozycje genetyczne, a także może wynikać z wad zgryzu lub niedoboru magnezu. Osoby nerwowe charakteryzują się uwidocznionymi mięśniami żwacza. Bruksizm zazwyczaj przejawia się w nocy, a tkliwość mięśni żujących w godzinach porannych. Nadmiernie napięte mięśnie żwacze mogą przyczynić się do bólów migrenowych oraz napięciowych głowy. Często mogą towarzyszyć temu szmery uszne.
Ze względu na wysoką reaktywność mięśni żwaczy na kofeinę, alkohol czy nikotynę takim pacjentom szczególnie odradza się spożywania tego typu substancji, ponieważ mogą przyczynić się do nasilenia problemu. Poza wpływem substancji szkodliwych problem może także zaostrzyć częste żucie gumy.
Nieprawidłowy tonus mięśni żujących będzie predysponował do powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Często u osób cierpiących na bruksizm pojawia się zmniejszenie ruchomości stawu w pozycji otwierania ust. Łatwą metodą do oceny prawidłowego zakresu ruchomości stawu skroniowo-żuchwowego jest sprawdzenie, czy jesteśmy w stanie włożyć między zęby trzy palce.
Zdarzają się jednak odwrotne sytuacje, kiedy to zaburzenia posturalne wpływają na zainicjowanie, czy też pogłębienie bruksizmu. Wpływa na to pogłębiona protrakcja odcinka szyjnego i przeprost głowy. Przy takim ustawieniu ciała dochodzi do zaangażowania mięśni dna jamy ustnej i powstania retrakcji żuchwy z odruchowym otwarciem ust. System nerwowy w celu przywrócenia poprawnej pozycji i tonusu zaangażuje mięśnie żwacze. W efekcie powstanie ,,walka międzymięśniowa’’, która doprowadzi do niekontrolowanych ruchów stawu skroniowo-żuchwowego.
Dysfunkcja napięcia mięśni żucia i stawu skroniowo żuchwowego określa się nazwą Myofascial Pain Dysfunction Syndrome (MPDS), dokładniej mówiąc jest to zespół bólowo dysfunkcyjny mięśniowo powięziowy. Zespół przejawia się bólem, obecnością aktywnych punktów spustowych, zwiększonym tonusem mięśniowym oraz wrażliwością palpacyjną, której mogą towarzyszyć wspomniane wyżej ograniczenia zakresu ruchomości.
Bruksizm – terapia
Bruksizm to istotna dysfunkcja w świecie fizjoterapii jak i w dziedzinie stomatologii. Objawy choroby stopniowo doprowadzają do ścierania koron zębowych i pękania szkliwa. Aby temu zapobiec stomatolodzy dość często zalecają takim pacjentom korzystanie w nocy z szyn relaksacyjnych.
Należy jednak mieć na uwadze fakt, że tego typu działania mają na celu leczenie objawowe, a nie przyczynowe. Jak wiadomo bruksizm w głównej mierze jest wynikiem nieprawidłowej i wzmożonej reakcji organizmu człowieka na stres. W związku z tym zakładanie szyn, czy też relaksacja mięśni żwaczy wpłynie jedynie miejscowo lub tymczasowo na poprawę stanu zdrowia pacjenta.
Bruksizm jest na tyle skomplikowanym schorzeniem, że często w celu postawienia prawidłowej diagnozy jak i określenia pierwotnej przyczyny powstania niekontrolowanych ruchów potrzeba szeregu specjalistów, takich jak fizjoterapeuta, stomatolog, psycholog, czy też chirurg szczękowy, a samo leczenie powinno mieć charakter wielokierunkowy.
Patrząc na złożoność problemu warto zastosować terapie miejscowe mające na celu rozluźnienie napiętych mięśni twarzy, ale także pracę całościową mającą na celu poprawę postawy ciała.
Do zmagania się z omawianym problemem lekarze w zaawansowanych przypadkach stosują botoks, czyli toksynę botulinową, która powoduje blok nerwowo mięśniowy.
M. Pihut, J. Gierowski Temporomandibular joint dysfunction in patients with oto-vestibular symptoms – preliminary report 2009 Polish Dental Society
Czajkowska D., Lisiński P., Samborski W., Terapia manualna w leczeniu zespołu bólu mięśniowo-powięziowego w przebiegu bruksizmu, Dental Forum, 1/2013.
Przyczyny bruksizmu mogą być różne i mogą obejmować stres, napięcie emocjonalne, brak równowagi w układzie stomatognatycznym, choroby przyzębia lub inne problemy zdrowotne. Leczenie może wymagać współpracy z różnymi specjalistami, takimi jak stomatolog, ortodonta, psycholog czy fizjoterapeuta. Dlatego czas trwania leczenia jest uzależniony również od tych czynników.
Jak może pomóc Masaż Tkanek Głębokich
Jedną z bardziej skutecznych metod terapii bruksizmu okazuję się być Masaż Tkanek głębokich. Mamy tutaj fantastyczne możliwości rozluźnienia powierzchownych struktur przykrywających głębiej położone mięśnie gruszkowate. Masaż tkanek głębokich pomaga w zmniejszeniu napięcia w mięśniach, poprawie elastyczności i poprawie przepływu krwi do mięśni. Przyczynia się również do zmniejszenia bólu i zwiększenia zakres ruchu. Ponadto może zmniejszyć sztywność mięśni i poprawić ich wydajność.
Porady dla Twoich pacjentów
Bruksizm – czy jest niebezpieczny?
Może to prowadzić do uszkodzenia zębów, bólu szczęki i głowy, a nawet do zaburzeń snu. Bruksizm może być spowodowany stresem, nieprawidłową techniką szczotkowania zębów, a nawet niektórymi chorobami. Ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem stomatologiem lub inną wykwalifikowaną osobą, jeśli podejrzewasz, że masz bruksizm lub jeśli masz ból zębów lub szczęki. Lekarz może zalecić leczenie, takie jak noszenie nakładki na zęby lub korzystanie z innych form leczenia, aby pomóc w zmniejszeniu lub wyeliminowaniu bruksizmu.
Jak długo trwa leczenie bruksizmu
Leczenie bruksizmu, czyli nadmiernego ściskania i zgrzytania zębami, może trwać różnie długo w zależności od indywidualnych okoliczności. W przypadku niektórych osób leczenie może być krótkotrwałe i szybko przynieść pożądane rezultaty, podczas gdy inne osoby mogą potrzebować dłuższej terapii.
Czy bruksizm zmienia twarz?
Bruksizm to nadmierne skrzywienie lub ściskanie zębów, co prowadzi do ich nadmiernego ścierania się. Może to prowadzić do zmian w wyglądzie twarzy, ponieważ brak zębów lub zęby w złym stanie mogą wpływać na kształt twarzy. Jeśli bruksizm jest leczony, może zapobiec dalszym zmianom w wyglądzie twarzy. Jeśli zauważyłeś u siebie objawy bruksizmu, zalecane jest skonsultowanie się z dentystą, który pomoże Ci w doborze odpowiedniego leczenia.
Jak zlikwidować bruksizm?
Terapia polega na przywracaniu znormalizowanego tonusu mięśniowego i może opierać się na takich postępowaniach jak:
- Praca nad bolesnym punktem spustowym,
- Uwalnianie pozycyjne,
- Poizometryczna relaksacja mięśni,
- Masaż głęboki
Mięsień żwacz jest najsilniejszym mięśniem żucia, jego punkty spustowe mogą promieniować do okolic łuku jarzmowego, rejonu brwi i szczęki, okolicy zewnętrznego przewodu słuchowego.
W dysfunkcjach stawu skroniowo żuchwowego zwiększonym tonusem mięśniowym będzie charakteryzował się także mięsień skroniowy. Jego punkt spustowy może promieniować do okolicy oka, skroni, a także może inicjować ból podobny do bólu zęba.
W celu poprawy stanu zdrowia pacjenta i zmniejszenia dolegliwości objawowych warto zastosować masaż opuszkami palców wzdłuż włókien mięśniowych wraz z biernym otwieraniem ust. Biorąc pod uwagę fakt, że zgrzytanie zębami jest ściśle połączone z czynnikami psychologicznymi warto wzbogacić terapię pacjenta o refleksologię twarzy, która wpłynie na wyciszenie układu współczulnego oraz poprawę samopoczucia.